Waarom koolmonoxide zo verraderlijk is
Koolmonoxide wordt niet voor niets de sluipmoordenaar genoemd. Je ziet het niet, je ruikt het niet en je proeft het niet. Juist daardoor merken veel mensen pas laat dat er iets mis is. Klachten als hoofdpijn, duizeligheid of misselijkheid worden al snel afgedaan als een griepje of een drukke dag. Terwijl de oorzaak soms gewoon in de woonkamer, keuken of stookruimte hangt of staat.
De grootste bronnen van koolmonoxide in huis zijn verbrandingstoestellen die niet optimaal werken of slecht onderhouden zijn, zoals cv-ketels, geisers, open haarden, gaskachels en soms zelfs barbecues die binnen worden gebruikt. Een goed geplaatste koolmonoxidemelder is daarom een extra veiligheidslaag, naast onderhoud door een vakman en voldoende ventilatie. Een simpele pieptoon kan letterlijk het verschil maken tussen op tijd vluchten en bewusteloos raken.
Waar plaats je een koolmonoxidemelder in huis?
Een koolmonoxidemelder werkt alleen goed als hij op de juiste plek hangt. Dat betekent: in de buurt van mogelijke bronnen, maar ook op plekken waar jij en je gezin veel tijd doorbrengen. De officiële richtlijnen maken onderscheid tussen ruimtes met en zonder verbrandingstoestel, en tussen toestellen met en zonder afvoer naar buiten. Veel mensen zoeken online naar een CO melder en hangen die vervolgens op een willekeurige plek in de kamer. Dat voelt veilig, maar is lang niet altijd effectief.
In een ruimte waar een verbrandingstoestel zónder afvoer hangt, bijvoorbeeld een geiser of gaskachel, wordt meestal geadviseerd de koolmonoxidemelder aan het plafond te plaatsen, op minstens 30 centimeter van de muren. Bevindt het toestel zich in een goed geventileerde ruimte met afvoer naar buiten, dan kan de melder juist beter op ooghoogte aan de muur hangen, bij voorkeur op minimaal 1 tot 3 meter afstand van het toestel. In ruimtes waar jij slaapt is het verstandig een melder op slaaphoogte te plaatsen, zodat je ook in je slaap wordt gewaarschuwd als de concentratie koolmonoxide oploopt.
Typische risicoruimtes in een Nederlandse woning
In veel Nederlandse huizen zijn keuken en cv-ruimte de belangrijkste plekken om te beginnen. Staat er een geiser in de badkamer of keuken, dan verdient die ruimte altijd een eigen melder. Heb je een open haard of houtkachel in de woonkamer, dan hoort daar eveneens een koolmonoxidemelder in de buurt. Ook bij een uitbouw of renovatie waarbij ventilatieroosters zijn verdwenen, kan het risico toenemen zonder dat je het doorhebt, simpelweg omdat verbrandingsgassen minder makkelijk weg kunnen.
Slaapkamers worden vaak vergeten, zeker als daar geen toestel hangt. Toch slaap je er veel uren achter elkaar en ben je tijdens je slaap juist extra kwetsbaar. Plaats daarom minstens één melder op of nabij de overloop, bij voorkeur in de buurt van de slaapkamerduren, en overweeg een extra exemplaar in de belangrijkste slaapkamers als de bron dicht in de buurt zit.
Veelgemaakte fouten bij plaatsing en gebruik
Een veelvoorkomende fout is dat mensen een koolmonoxidemelder lager dan bedoeld ophangen, bijvoorbeeld op plinthoogte omdat daar nog een schroefgat vrij is. Ook het verstoppen van een melder achter een gordijn of kast komt verrassend vaak voor, omdat men het apparaatje niet mooi vindt. Het probleem is dat je de luchtcirculatie daarmee belemmert en het signaal mogelijk dempt. Een melder moet vrij kunnen “ademen” en het alarm moet in de belangrijkste ruimtes goed hoorbaar zijn.
Een andere misser is het verwarren van rookmelders en koolmonoxidemelders. Die werken anders en horen op andere plekken. Een rookmelder hangt standaard aan het plafond in bijvoorbeeld de gang en overloop, terwijl een koolmonoxidemelder juist in de buurt van verbrandingstoestellen moet komen. Op het apparaat staat altijd duidelijk vermeld of het om rook, koolmonoxide of een combinatie gaat. Controleer dat label bij aanschaf én vóór plaatsing, zodat je niet jarenlang vertrouwt op de verkeerde melder op de verkeerde plek.
Batterijen, testknop en vervangingsdatum
Zelfs de beste melder heeft onderhoud nodig. Modellen met een losse batterij geven een waarschuwingssignaal als de batterij bijna leeg is, vaak een kort piepje om de zoveel seconden. Negeer dat signaal niet en stel het vervangen niet uit tot het weekend. Zet desnoods alvast een set reservebatterijen in dezelfde kast als de melderdoos, zodat je niet hoeft te zoeken.
Op elke koolmonoxidemelder staat een productiedatum en vaak ook een vervangingsdatum. De sensoren hebben een beperkte levensduur, meestal 5 tot 10 jaar. Noteer die einddatum in je agenda of op een sticker in de meterkast. Test de melder minstens één keer per maand met de testknop. Doe dat bijvoorbeeld tegelijk met het testen van rookmelders of het bijwerken van je kalender, zodat het een vaste gewoonte wordt. Zo voorkom je dat een melder stilvalt op het moment dat je hem het hardst nodig hebt.
Hoe maak je een compleet veiligheidsplan in huis?
Een koolmonoxidemelder is geen losstaand apparaat, maar onderdeel van een breder veiligheidsplan. Begin met een inventarisatie: welke verbrandingstoestellen zijn er in huis, hoe oud zijn ze en hoe vaak worden ze onderhouden? Laat cv-ketel, geiser en andere toestellen periodiek inspecteren door een erkend installateur en bewaar de onderhoudsrapporten op een vaste plek. Combineer dat met voldoende ventilatie via roosters of ramen die regelmatig op een kier staan, zeker tijdens het stoken en koken.
Maak vervolgens een plattegrond van je woning en geef daarop aan waar rookmelders, koolmonoxidemelders en eventuele hittemelders hangen. Kijk of het alarm overal goed hoorbaar is, ook als deuren dicht zijn of je boven ligt te slapen. In grote of diep uitgesneden woningen kan het zinvol zijn melders te kiezen die onderling koppelbaar zijn, zodat een alarm beneden ook boven klinkt. Bespreek met je huisgenoten wat ze moeten doen als een melder afgaat: onmiddellijk naar buiten gaan, ramen en deuren openen als dat veilig kan en 112 bellen bij klachten of twijfel.
